Wzór Prostej Umowy na Prace Wykończeniowe | 2025

Planujesz remont, a myśli o współpracy z wykonawcą spędzają Ci sen z powiek? Czy zawieranie formalnej umowy przy pracach wykończeniowych to przesada, czy może klucz do spokoju i udanego finału? Zastanawiasz się, jak wybrnąć spośród gąszczu potencjalnych problemów – od niedoprecyzowanego zakresu po nieprzewidziane koszty i terminy? Czy istnieją proste sposoby, by zabezpieczyć swoje interesy i mieć pewność, że wszystko pójdzie zgodnie z planem, bez niemiłych niespodzianek?

Podjęcie świadomej decyzji o formie współpracy z fachowcami od prac wykończeniowych często wiąże się z wieloma dylematami. Kluczowe jest zrozumienie, jak daleko sięga odpowiedzialność wykonawcy i co dokładnie powinno być zawarte w umowie. Czy każda, nawet najmniejsza usługa wymaga skomplikowanego dokumentu, czy może istnieje złoty środek, który chroni obie strony? Odpowiedzi na te trudne pytania znajdziesz w dalszej części artykułu, gdzie przyjrzymy się bliżej temu zagadnieniu.

Analizując powyższe dane, widzimy wyraźnie, że sporna kwestia zakresu prac dotyczy aż 70% remontów, co może prowadzić do frustracji i konfliktów wpływających na przebieg całego projektu. Podobnie, problematyczne mogą być płatności, które dotyczą ponad połowy zleceń, często wiążąc się z poczuciem braku bezpieczeństwa finansowego. Choć duża część wykonawców działa uczciwie, nawet drobne niedomówienia w umowie, szczególnie dotyczące zakresu i finansów, mogą eskalować. Jasne uregulowanie tych punktów znacznie redukuje ryzyko sporów i zwiększa poczucie kontroli nad inwestycją.

Zakres Prac Wykończeniowych Umowa

Kiedy decydujemy się na remont mieszkania czy domu, jednym z pierwszych pytań, jakie powinniśmy sobie zadać brzmi: co dokładnie ma zostać zrobione? Precyzyjne określenie zakresu prac w umowie wykończeniowej to absolutna podstawa, która chroni nas przed późniejszymi nieporozumieniami. Bez dokładnego opisu tego, czego oczekujemy, łatwo możemy wpaść w pułapkę „domyśl się”, która często kończy się niedopowiedzeniami i dodatkowymi kosztami.

W przykładowej analizie można zauważyć, że aż 70% problemów wynika z niejasno określonego zakresu prac. To oznacza, że niemal ¾ rozczarowań lub konfliktów mogłoby zostać unikniętych, gdybyśmy od początku jasno zdefiniowali wszystkie czynności. Czy chodzi o położenie płytek w łazience, malowanie ścian w jednym pomieszczeniu, czy kompleksowy remont całego lokum – każdy detal ma znaczenie.

Zapisy w umowie powinny być konkretne. Zamiast pisać "wykończenie łazienki", lepiej wyszczególnić: "położenie płytek ceramicznych o wymiarach 30x60 cm na ścianach w ilości X m², montaż armatury łazienkowej (miska WC, umywalka, wanna z baterią), instalacja oświetlenia punktowego." Im bardziej szczegółowy opis, tym mniejsze pole do interpretacji dla obu stron. Warto też uwzględnić, kto dostarcza materiały – wykonawca czy inwestor.

Jeśli planujesz coś więcej niż tylko odświeżenie ścian, warto zastanowić się nad podziałem na etapy. Na przykład, pierwszy etap może obejmować prace mokre i instalacyjne (wylewki, tynki, łazienki, kuchnia), a drugi – prace suche i wykończeniowe (malowanie, podłogi, montaż drzwi). Taki podział pozwala na lepszą kontrolę nad postępem prac i ułatwia rozliczenia.

Pamiętaj, że nawet jeśli współpracujesz ze sprawdzonym fachowcem, spisanie zakresu prac to nie tylko formalność, ale przede wszystkim gwarancja klarowności. To dokument, do którego można się odwołać, gdyby pojawiły się jakiekolwiek wątpliwości co do tego, co zostało uzgodnione na starcie naszej współpracy.

Kluczowe Zapisy Umowy Wykonawcy

Umowa z wykonawcą prac wykończeniowych to fundament, na którym budujemy nasze zaufanie i zabezpieczamy interesy. Nie chcemy przecież, aby nasz wymarzony remont zamienił się w scenariusz rodem z serialu kryminalnego. Dlatego tak ważne jest świadome podejście do kluczowych zapisów, które pozwolą uniknąć wielu stresów i potencjalnych problemów. Jakie elementy powinny znaleźć się w takiej umowie, by była ona naszą tarczą ochronną?

Zgodnie z analizą, problemem nr 1, który dotyka 70% remontów, jest niejasny zakres prac. Dlatego kluczowe jest, aby szczegółowo opisać, co ma zostać zrobione, jakie materiały zostaną użyte i kto za nie odpowiada. Dobrze jest stworzyć załącznik z listą konkretnych czynności, produktów i standardów jakościowych. Tutaj nie ma miejsca na domysły!

Kolejnym niezbędnym elementem jest określenie harmonogramu prac, czyli terminów ich realizacji. Unikamy w ten sposób sytuacji, gdy remont potrafi ciągnąć się w nieskończoność. Warto też jasno ustalić, jakie są zasady płatności. Powiązanie ich z konkretnymi etapami prac, a nie tylko z ogólną sumą, jest rozwiązaniem, które docenia 55% inwestorów. Zapobiega to sytuacji, gdy płacimy za coś, co jeszcze nie zostało wykonane.

Nie zapominajmy o kwestii odpowiedzialności za szkody. Zarówno te powstałe z winy wykonawcy, jak i te dotyczące istniejących elementów mieszkania, które mogą zostać uszkodzone w trakcie prac. Ubezpieczenie firmy wykonawczej lub wyraźne zapisy o odpowiedzialności to jeden z tych punktów, które w 15% przypadków ratują sytuację, chroniąc nas przed nieprzewidzianymi wydatkami i nerwami.

Ważnym zapisem są także warunki dotyczące reklamacji i gwarancji. Co się stanie, gdy po zakończeniu prac odkryjemy wady? Jasno określony okres gwarancji i procedury związane z jej egzekwowaniem to coś, na co zwraca uwagę 25% inwestorów, chcąc mieć pewność, że efekt końcowy będzie trwały. Pamiętaj, że nawet pozornie prosta umowa powinna uwzględniać te kluczowe elementy, aby stać się solidnym fundamentem współpracy.

Terminy Realizacji prac w Umowie

Czas to pieniądz, a w kontekście remontów często także zdrowie psychiczne. Nieskończoność robót budowlanych potrafi skutecznie zrujnować nawet nadeszły wypoczynek. Dlatego kluczowe jest, aby terminy realizacji prac wykończeniowych były jasno i precyzyjnie określone w umowie, traktując je jako jeden z filarów, na których opiera się całe przedsięwzięcie. Czy harmonogram nigdy nie ulega zmianie? Oczywiście, że nie, ale dobra umowa przygotowuje nas na takie ewentualności.

Jak pokazują dane, aż 60% remontów napotyka problemy z dotrzymaniem terminów, często bez ustalonego harmonogramu. Jest to jeden z najczęstszych powodów frustracji i konfliktów między inwestorem a wykonawcą. Brak konkretnych dat często oznacza, dla wykonawcy, brak presji, a dla inwestora – niepewność i wieczne czekanie. Dlatego warto ustalić plan działania krok po kroku.

Najefektywniejszym sposobem jest zawarcie w umowie harmonogramu prac, najlepiej z podziałem na etapy. Warto określić daty rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych faz, na przykład: "Etap I: Prace mokre i instalacyjne – rozpoczęcie 15.05.2024, zakończenie 30.05.2024". Taki podział pozwala nie tylko na monitorowanie postępów, ale także ułatwia późniejsze rozliczenia.

Niezwykle istotne jest również ustalenie konsekwencji prawnych w przypadku niedotrzymania terminów. Mogą to być kary umowne za każdy dzień opóźnienia, ale także prawo inwestora do odstąpienia od umowy po przekroczeniu ustalonego, rozsądnego terminu zwłoki. Warto, aby te zapisy były realistyczne i uwzględniały możliwe obiektywne przyczyny opóźnień, jak na przykład trudności z dostawą nietypowych materiałów.

Pamiętaj, że nawet najbardziej szczegółowy harmonogram może wymagać modyfikacji. Dlatego umowa powinna zawierać procedurę wprowadzania zmian, na przykład poprzez Aneks do umowy, gdzie obie strony ustalą nowy termin i ewentualnie skorygują inne ustalenia. Kluczem jest komunikacja i gotowość do elastyczności, ale zawsze w ramach wcześniej zaakceptowanych zasad.

Kosztorys i Płatności w Umowie Wykończeniowej

Finanse to serce każdego remontu, a jasność w kwestii kosztorysów i rozliczeń to podstawa spokojnej współpracy. Niewiele rzeczy potrafi zepsuć humor tak, jak nieprzewidziane dodatkowe koszty, które nagle pojawiają się na etapie prac wykończeniowych, zwłaszcza gdy nie są one jasno uzasadnione w umowie. Dlatego temat kosztorysu i modelu płatności to absolutny priorytet w każdej umowie!

Aż 55% inwestorów wskazuje na niejasne zasady płatności jako problem, który może być zarzewiem konfliktu. Często wiąże się to z nadmiernymi zaliczkami lub płatnościami za prace, które jeszcze nie zostały wykonane w całości lub wadliwie. Dobrze sporządzony kosztorys, łączący się z harmonogramem płatności, ratuje nas przed tego typu sytuacjami. Powinniśmy patrzeć na to jak na budowanie zaufania, cegiełka po cegiełce.

Idealny kosztorys powinien uwzględniać wszystkie przewidziane prace, podając ceny jednostkowe za poszczególne czynności, np. cena za metr kwadratowy malowania, cena za montaż gniazdka elektrycznego, cena za położenie fugi. Jeśli kosztorys jest ryczałtowy, powinien być bardzo szczegółowy, aby nie było wątpliwości co do jego zakresu. Ważne, by uwzględniał także podatek VAT, jeśli ma być naliczony.

Model płatności powinien opierać się na postępie prac. Zamiast płacić całość z góry, bezpieczniejszym rozwiązaniem jest system zaliczek proporcjonalnych do wykonanego zakresu prac i po jego akceptacji. Przykładowo, można ustalić płatność 30% zaliczki na materiały, a następnie płatności po zakończeniu i odbiorze poszczególnych etapów, np. 20% po wykonaniu instalacji, kolejne 30% po położeniu tynków i kolejnych 20% po zakończeniu wszystkich prac.

Umowa powinna jasno określać, co wlicza się w cenę, a co jest dodatkowym kosztem. Na przykład, czy koszty dostarczenia materiałów są już wliczone, czy płatne osobno? Jak rozliczane są ewentualne zmiany w projekcie? Jasno określone zasady gry finansowej to nie tylko komfort pracy dla wykonawcy, ale przede wszystkim pewność dla Ciebie, że Twój budżet jest pod kontrolą.

Odbiory Etapowe i Końcowe Umowy

Wyobraź sobie, że po ciężkiej pracy wszystko jest już niemal gotowe, a Ty z niecierpliwością czekasz na klucz do swojego wyremontowanego gniazdka. Zanim jednak nastąpi ten wielki finał, kluczowe jest, aby poznać i zaakceptować dotychczas wykonane prace. Formalne odbiory, zarówno etapowe, jak i końcowe, to nie przesada, lecz elementarna procedura zabezpieczająca Twój projekt i inwestycję.

Systematyczne przeglądy postępów prac – odbiory etapowe – to doskonały sposób na wczesne wykrycie wszelkich nieprawidłowości czy niedociągnięć. Pozwalają one na szybką reakcję i korektę błędów, zanim zostaną one trwale zamaskowane pod kolejnymi warstwami farby czy płytkami. Jest to znacznie łatwiejsze i tańsze niż poprawianie wad po zakończeniu całości.

Podczas odbioru etapowego, warto szczegółowo sprawdzić zgodność wykonanych prac z ustaleniami umownymi i projektem. Czy położone są odpowiednie materiały? Czy instalacje działają poprawnie? Czy wszystko jest zgodne z zaakceptowanym planem? Zapisanie wszelkich uwag w protokole częściowym, wraz z terminem ich naprawienia przez wykonawcę, jest kluczowe. Pamiętaj, że w tym momencie jeszcze nie wszystkie prace są widoczne, dlatego zaufanie i dokumentacja to podstawa.

Zakończenie całego zlecenia wieńczy odbiór końcowy. To moment, w którym ponownie, w obecności wykonawcy, dokonujemy szczegółowego przeglądu wszystkich wykonanych prac. Wszystkie wcześniej zgłoszone uwagi powinny być już usunięte, a całość powinna odpowiadać standardom określonym w umowie. To na tym etapie podpisywany jest protokół odbioru końcowego, który jest potwierdzeniem wykonania prac i stanowi podstawę do ostatecznego rozliczenia.

Wartym zaznaczenia jest fakt, że protokół odbioru końcowego powinien być sporządzony z należytą starannością. Powinien zawierać nie tylko potwierdzenie wykonania prac, ale także wszelką dokumentację gwarancyjną, instrukcje użytkowania zamontowanych urządzeń czy certyfikaty materiałów. Tylko formalne i rzetelne przeprowadzenie odbiorów gwarantuje, że nasze mieszkanie zostało wykończone z należytą starannością, zgodnie z umową.

Gwarancja na Wykonane Prace

Remont to inwestycja na lata, a każda inwestycja powinna być odpowiednio zabezpieczona. Właśnie dlatego gwarancja na wykonane prace wykończeniowe to nie dodatek, a kluczowy element każdej umowy. Pokrywa ona potencjalne wady, które mogą ujawnić się po jakimś czasie od zakończenia prac, dzięki czemu mamy pewność, że nasze pieniądze i czas nie poszły na marne.

Problem z brakiem możliwości reklamacji czy ogólnym stwierdzeniem "takie są uroki remontu" doświadcza około 25% inwestorów. Bez gwarancji, każda usterka, która pojawi się na przykład po sześciu miesiącach, staje się dla nas dodatkowym, często sporym, wydatkiem. Dobrze skonstruowana umowa z jasnymi zapisami o gwarancji chroni przed takimi scenariuszami, dając nam spokój ducha na przyszłość.

Kluczowe jest precyzyjne określenie w umowie, co dokładnie obejmuje gwarancja, jak długo trwa i jakie są procedury zgłaszania ewentualnych usterek. Typowy okres gwarancji na usługi wykończeniowe wynosi od jednego do nawet kilku lat, w zależności od rodzaju prac i materiałów. Na przykład na układanie glazury czy malowanie ścian gwarancja może wynosić 2 lata, a na instalacje elektryczne czy hydrauliczne nawet dłużej.

Warto doprecyzować, co oznacza "wada ukryta" i jak zgłaszać reklamację. Czy wystarczy email, czy wymagana jest wizyta przedstawiciela firmy? Jakie są terminy reakcji wykonawcy na zgłoszoną usterkę? Im bardziej szczegółowe będą te zapisy, tym łatwiej będzie nam egzekwować nasze prawo w przypadku nienależytego wykonania usługi. Pamiętajmy, że umowa to narzędzie, które ma nam służyć.

Nawet jeśli natrafimy na sprawdzoną ekipę, która ma świetną reputację, zawsze warto mieć pisemne potwierdzenie gwarancji. To nie kwestia braku zaufania, lecz profesjonalnego podejścia do każdej inwestycji. Jasno określona gwarancja to pewność, że wykonawca ponosi odpowiedzialność za swoją pracę, a my możemy czuć się bezpiecznie.

Wybór Firmy Wykończeniowej Umowa

Decyzja o tym, komu powierzymy nasz dom, aby nadać mu nowy, piękny wygląd, jest równie ważna, co sama umowa. Rynek oferuje szeroki wachlarz możliwości, od małych, jednoosobowych firm, po duże przedsiębiorstwa budowlane. Jak w tym gąszczu wybrać rzetelnych fachowców i co powinno znaleźć się w umowie, aby ta współpraca była dla nas jak najbardziej korzystna i bezpieczna?

Pierwszym krokiem jest oczywiście research. Warto poszukać firm z dobrymi referencjami, które mają udokumentowane doświadczenie w podobnych pracach. Prośba o pokazanie poprzednich realizacji, opinie od poprzednich klientów czy obecność firmy w rejestrach firm to podstawa. Pamiętajmy, że nie każda firma z piękną stroną internetową jest idealnym wyborem – liczy się przede wszystkim doświadczenie i zaufanie.

Gdy już zawęzimy listę potencjalnych wykonawców, kluczowe jest zaproszenie ich na wizję lokalną i poproszenie o wycenę. Na tym etapie warto zaznaczyć, że oczekujemy oferty przygotowanej na podstawie jasnych kryteriów, z wyszczególnieniem materiałów i robocizny. Porównanie kilku, rzetelnie przygotowanych ofert pomoże nam wybrać najbardziej satysfakcjonujące warunki, nie tylko cenowe, ale także merytoryczne.

Nie bójmy się zadawać pytań. Jakie metody pracy stosuje firma? Czy posiadają odpowiednie ubezpieczenie OC działalności na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń? Kto będzie naszym głównym kontaktem w trakcie realizacji projektu? Im więcej wiemy na początku, tym lepiej jesteśmy przygotowani na to, co przyniesie przyszłość. Dobra komunikacja to podwalina każdej udanej współpracy.

Przed podpisaniem umowy, upewnijmy się, że wszystkie uzgodnienia – od zakresu prac, przez harmonogram, po szczegóły techniczne i finansowe – są jasno i precyzyjnie opisane. Umowa powinna być dla nas przejrzystym dokumentem, który jasno określa prawa i obowiązki obu stron. Wyjątkowo ważne jest, aby nie podpisywać dokumentów, których treści nie rozumiemy w pełni lub które wydają się zbyt ogólnikowe – to prosta droga do późniejszych rozczarowań.

Dodatkowe Ustalenia w Umowie Remontowej

Każdy remont jest inny, ma swoją specyfikę i swoje unikalne potrzeby. Poza standardowymi zapisami dotyczącymi zakresu, terminów czy płatności, warto w umowie zawrzeć kilka dodatkowych ustaleń, które mogą znacząco wpłynąć na komfort naszego życia podczas trwania prac oraz na sam efekt końcowy. Czasem drobny szczegół może zrobić ogromną różnicę.

Jednym z takich aspektów jest kwestia zarządzania odpadami budowlanymi. Czy firma zajmuje się wywozem gruzu i pozostałości po pracach? Czy koszty te są wliczone w cenę, czy będziemy musieli zorganizować to we własnym zakresie? Jasne określenie odpowiedzialności za utylizację odpadów to nie tylko kwestia porządku, ale także zgodności z przepisami środowiskowymi, co w dzisiejszych czasach jest coraz ważniejsze.

Kolejnym ważnym punktem mogą być ustalenia dotyczące godzin pracy ekipy. Czy prace będą prowadzone wyłącznie w dni robocze, czy też dopuszczalna jest praca w soboty? Jeśli mieszkamy w bloku, chcemy przecież uniknąć konfliktów z sąsiadami z powodu hałasu w nieodpowiednich porach. Określenie godzin pracy, np. od 8:00 do 17:00 od poniedziałku do piątku, może być dobrym rozwiązaniem.

Warto również zastanowić się nad dostępem do mediów. Czy firma potrzebuje stałego dostępu do prądu i wody z naszego lokalu? Czy te media są wliczone w cenę, czy też powinniśmy się przygotować na ich dodatkowe opłacenie? Ustalenie queste kwestii z góry pozwoli uniknąć nieporozumień i dodatkowych kosztów. Nie zapominajmy też o zabezpieczeniu naszych mebli i podłóg przed kurzem i uszkodzeniami. Kto odpowiada za foliowanie, czy zakrywanie elementów?

Jeśli planujemy zakup materiałów, a chcemy, aby to wykonawca je dostarczył, warto ustalić zasady rozliczania się za nie. Czy wymagana jest faktura od dostawcy? Czy cena materiałów jest zgodna z cennikiem producenta, czy też zawiera marżę wykonawcy? Im więcej transparentności w tych kwestiach, tym większa pewność, że nasze środki są wydawane w optymalny sposób!

Unikanie Błędów w Umowie na Wykończenie

Każdy remont jest podróżą, a umowa na prace wykończeniowe to mapa, która powinna nas prowadzić do celu. Niestety, brak znajomości pewnych niuansów prawnych i praktycznych może sprawić, że ta mapa okaże się niepełna, a podróż pełna pułapek. Jak zatem uniknąć najczęstszych błędów, które mogą przekreślić nasze plany na piękny, wyremontowany dom?

Największym błędem, jak sugerują analizy, jest brak szczegółowości i lekceważenie znaczenia precyzyjnie określonych zapisów. Umowa pozbawiona konkretów, zbyt ogólnikowa, to zaproszenie do konfliktu, który może wyniknąć z najmniejszego niedopowiedzenia. Często widzimy, że w 70% problemów winny jest niejasny zakres prac. Brak dokładnego opisu tego, co ma zostać zrobione, jest jak budowanie domu bez fundamentów.

Kolejnym poważnym błędem jest podpisywanie umowy bez jej dokładnego przeczytania i zrozumienia. Szukamy wykonawcy, który nam odpowiada stylem pracy, ale nie czytamy za co tak naprawdę płacimy. Zapisy o karach umownych, terminach płatności, procedurze zgłaszania usterek – to wszystko powinno być dla nas jasne. Jeśli czegoś nie rozumiemy, zawsze pytajmy, albo poprośmy o pomoc kogoś z doświadczeniem.

Często popełnianym błędem jest również pomijanie kwestii gwarancji i procedur reklamacyjnych. To trochę tak, jak wyjście w zimę bez kurtki, licząc na to, że zimno nas nie dopadnie. 25% inwestorów doświadcza problemów z brakiem możliwości reklamacji po zakończeniu prac, a tylko jasny zapis o gwarancji może ich przed tym ochronić. Zawsze domagajcie się określenia okresu gwarancji i zakresu usług objętych nią.

Unikajmy też sytuacji, w której umowa jest zbyt jednostronna lub zawiera zapisy rażąco niekorzystne dla jednej ze stron. Dobra umowa to taka, która zapewnia równowagę i wzajemne zrozumienie. Nie bójmy się negocjować pewnych punktów, jeśli uważamy, że są niesprawiedliwe. Pamiętajmy, że ostateczny kształt umowy powinien być efektem wspólnych ustaleń, a nie narzuconym diktatem.

Prosta Umowa Na Prace Wykończeniowe - Pytania i Odpowiedzi

• Co powinna zawierać prosta umowa na prace wykończeniowe?

  Prosta umowa na prace wykończeniowe powinna jasno określać zakres prac, termin rozpoczęcia i zakończenia, wynagrodzenie wraz ze sposobem jego ustalenia i płatności, kto dostarcza materiały i za nie odpowiada, terminy płatności, kary umowne za opóźnienia oraz podstawy do rozwiązania umowy. Precyzyjne opisanie tych elementów minimalizuje ryzyko sporów.

• W jakich sytuacjach warto zawrzeć umowę na prace wykończeniowe?

  Umowę warto zawrzeć zawsze, gdy zlecamy prace wykończeniowe, nawet jeśli dotyczą niewielkiego zakresu lub wydają się proste. Jest to szczególnie ważne przy większych remontach, inwestycjach, lub gdy zlecamy prace profesjonalistom, aby zabezpieczyć swoje interesy, mieć jasne podstawy do rozliczeń oraz egzekwować jakość i terminowość wykonania usług.

• Jakie prawa i obowiązki stron wynikają z takiej umowy?

  Zgodnie z umową, wykonawca zobowiązuje się do wykonania prac zgodnie ze zleceniem, starannie i w ustalonym terminie, a zleceniodawca do zapłaty ustalonego wynagrodzenia i udostępnienia miejsca prac. Prawo klienta obejmuje m.in. prawo do zgłaszania uwag, żądania poprawienia wad i odbioru prac, a wykonawcy do otrzymania zapłaty oraz zgodnego z umową korzystania z materiałów czy możliwości wykonania prac.

• Co zrobić w przypadku niedotrzymania terminu realizacji prac?

  W przypadku niedotrzymania terminu realizacji prac, pierwszym krokiem powinno być pisemne wezwanie wykonawcy do jak najszybszego dokończenia prac, często z wyznaczeniem dodatkowego terminu. Jeśli wykonawca nadal nie wywiązuje się ze zobowiązania, klient może skorzystać z zapisów o karach umownych lub, w skrajnych przypadkach, rozwiązać umowę i dochodzić odszkodowania, zgodnie z postanowieniami umowy lub przepisami prawa.