Kompletne wykończenie ścian przy drzwiach wewnętrznych (2025)
Dopiero co skończyliście montaż pięknych, nowych drzwi wewnętrznych i wydaje Wam się, że to już koniec? Nic bardziej mylnego! Stare porzekadło budowlane mówi: „Diabeł tkwi w szczegółach”, a w tym przypadku szczegółem kluczowym jest to, jak wykończyć ściany przy drzwiach wewnętrznych. Odpowiedź w skrócie jest jedna: należy szczelnie wypełnić przestrzeń między ościeżnicą a murem, a następnie estetycznie zamaskować to połączenie. To właśnie odpowiednie przygotowanie i precyzja na tym etapie decydują o końcowym efekcie, trwałości i funkcjonalności całego skrzydła drzwiowego, a także o tym, czy praca, w którą włożyliście wysiłek, będzie cieszyć oko przez długie lata.

Analizując metody wykończenia obszaru wokół ościeżnic, można zauważyć pewne powtarzające się etapy i preferowane materiały. Kluczowe działania po osadzeniu ościeżnicy koncentrują się na wypełnieniu szczelin, a następnie na ich estetycznym maskowaniu. Dane dotyczące zastosowania popularnych materiałów i rozwiązań wykończeniowych zebrane z różnych źródeł rynkowych i forów branżowych rysują interesujący obraz najczęściej wybieranych ścieżek postępowania.
Etap Wykończenia | Typowe Materiały/Rozwiązania | Orientacyjny Koszt Materiałów (PLN/m.b. szczeliny/montaż) | Orientacyjny Czas Wykonania (na 1 standardowe drzwi) |
---|---|---|---|
Wypełnienie szczeliny (po pianowaniu) | Pianka montażowa niskoprężna (resztki), Gips szpachlowy, Akryl | 2 - 8 (w zależności od materiału i grubości warstwy) | 0.5 - 1.5 godziny (nie licząc czasu schnięcia) |
Maskowanie łączenia (montaż listew) | Listwy opaskowe (systemowe), Listwy ćwierćwałki, Listwy płaskie (drewno, MDF, PVC) | 10 - 40 (w zależności od materiału, profilu, i producenta listew) | 1.5 - 3 godziny (łącznie z docinaniem) |
Przygotowanie powierzchni pod malowanie (szpachlowanie/szlifowanie) | Gips finiszowy, Papier ścierny | 1 - 3 (koszt materiałów) | 1 - 2 godziny |
Powyższa tabela jasno wskazuje, że proces wykończenia obszaru przy drzwiach wewnętrznych dzieli się na dwa główne segmenty: wypełnienie szczelin konstrukcyjnych i ich maskowanie wykończeniowe. Każdy z tych etapów wymaga dobrania odpowiednich materiałów i poświęcenia stosownej ilości czasu, co bezpośrednio przekłada się na końcowy wygląd i funkcjonalność instalacji drzwiowej. Wybór konkretnych rozwiązań często zależy od typu ościeżnicy oraz oczekiwanego standardu wykończenia, a także od budżetu przeznaczonego na ten cel.
Dane te podkreślają również, że choć wypełnienie szczeliny po osadzeniu ościeżnicy pianką montażową jest krokiem technicznym, to równie istotne, jeśli nie bardziej widoczne, jest zastosowanie odpowiednich listew wykończeniowych. To właśnie listwy opaskowe, ćwierćwałki czy płaskie ramki nadają całej konstrukcji drzwiowej ostateczny, schludny wygląd, ukrywając nieestetyczne połączenie ściany z ościeżnicą i tworząc płynne przejście między nimi. Nie wolno jednak zapominać o precyzyjnym przygotowaniu podłoża przed montażem listew, co jest równie ważne dla trwałości i estetyki całości. Przejdźmy zatem do szczegółowego omówienia poszczególnych kroków i ich znaczenia w kontekście całego projektu wykończeniowego.
Znaczenie prawidłowego wykończenia ścian przy drzwiach wewnętrznych
Osadzenie ościeżnicy i skrzydła drzwiowego to fundament, ale prawdziwa sztuka i długowieczność leżą w starannym wykończeniu przestrzeni dookoła. Wielu ludzi kończy prace montażowe w momencie, gdy drzwi po prostu wiszą i się zamykają, ignorując kluczowy etap uszczelniania i maskowania. To tak, jakby zbudować dom, ale zapomnieć o ociepleniu i elewacji – niby stoi, ale ani ciepło, ani ładnie, ani trwale.
Bagatelizowanie prawidłowego wykończenia ścian przy drzwiach wewnętrznych prowadzi do szeregu problemów, które potrafią uprzykrzyć życie i narazić na dodatkowe koszty. Przede wszystkim, nieuszczelnione szczeliny wokół ościeżnicy są niczym otwarte kanały dla hałasu, przepuszczające dźwięki z sąsiednich pomieszczeń. Jeśli myślicie, że zamontowane drzwi rozwiążą problem akustyki, a zostawicie szczeliny, to jak próba zatrzymania wody sitem – czysta fikcja.
Po drugie, choć drzwi wewnętrzne nie mają tak krytycznego znaczenia dla termoizolacji jak zewnętrzne, duże, niezałatane szczeliny mogą powodować niepożądany przepływ powietrza i utratę ciepła między ogrzewanymi strefami o różnych temperaturach, lub między korytarzem a pokojem. Owszem, nie uciekną Wam tu dziesiątki kilowatów jak przez nieszczelne okna, ale po co tracić choćby ułamek tej energii, gdy można to łatwo wyeliminować? Każda zaoszczędzona złotówka na ogrzewaniu to czysta oszczędność.
Jednym z najbardziej uciążliwych skutków zaniedbania wykończenia jest potencjalne opadanie skrzydła drzwiowego. Ościeżnica, nawet ta osadzona na kołkach i kotwach, potrzebuje wsparcia i stabilizacji ze strony materiału wypełniającego przestrzeń między nią a murem. Jeśli wypełnienie jest niewłaściwe, fragmentaryczne lub pominięte, całe obciążenie opiera się głównie na połączeniach mechanicznych, które z czasem mogą ulec rozluźnieniu, prowadząc do skrzypienia, trudności w zamykaniu, a w końcu do widocznego opadania skrzydła.
Odpowiednie wypełnienie szczelin pianką montażową nie tylko stabilizuje ościeżnicę, ale także tworzy barierę akustyczną i termiczną. Ta piankowa "poduszka" amortyzuje drobne ruchy budynku i zapewnia solidne, ale elastyczne połączenie ramy drzwi z konstrukcją ściany. Dobór odpowiedniej pianki, o czym jeszcze opowiemy, ma tu kluczowe znaczenie dla uniknięcia deformacji ościeżnicy pod wpływem rozprężania.
Aspekt estetyczny jest oczywisty, ale wciąż niedoceniany. Widoczna szczelina między ścianą a ościeżnicą, brudna pianka montażowa lub niechlujne wykończenie po jej usunięciu, psuje nawet najładniejsze drzwi i najstaranniej pomalowaną ścianę. To trochę jakby założyć elegancki garnitur, ale zostawić wystające metki i nici – całe wrażenie idzie w diabły.
Końcowe wykończenie w postaci listew maskujących jest wizualnym zwieńczeniem całej pracy. Dobrze dobrane i starannie zamontowane listwy tworzą płynne, czyste przejście od ściany do ościeżnicy, ukrywając wszelkie niedoskonałości i nierówności. Pełnią one rolę "ramy" dla drzwi, dodając im elegancji i dopełniając stylistykę wnętrza. Zaniedbanie tego etapu jest błędem, którego żałuje się przy każdym spojrzeniu na drzwi.
Prawidłowe wykończenie to nie tylko estetyka, ale inwestycja w trwałość. Odpowiednio zabezpieczone i ustabilizowane drzwi służą dłużej bez konieczności regulacji czy napraw. Mniej problemów ze skrzypieniem, zacinaniem się czy opadaniem skrzydła oznacza większy komfort codziennego użytkowania przez lata. To trochę jak z konserwacją samochodu – regularne małe czynności zapobiegają dużym awariom.
Zastosowanie wysokiej jakości materiałów wykończeniowych, takich jak dobrej pianka niskoprężna, elastyczny akryl budowlany czy trwałe listwy, to niewielki ułamek kosztu całych drzwi i montażu, ale wpływa na percepcję jakości całości w stu procentach. Czas i precyzja poświęcona tym końcowym detalom naprawdę się opłacają.
Podsumowując ten aspekt, właściwe wykończenie ścian przy drzwiach wewnętrznych po montażu to niezbędny etap, wpływający na estetykę, akustykę, izolację termiczną, stabilność ościeżnicy i trwałość całych drzwi. To właśnie te detale odróżniają dobrze wykonaną pracę od tej "na skróty". Nie pomijajcie go – Wasze drzwi i komfort użytkowania na tym skorzystają, a Wy będziecie mogli spojrzeć na swoje dzieło z prawdziwą satysfakcją, wiedząc, że zostało zrobione jak należy.
Każdy centymetr szczeliny między ościeżnicą a murem to potencjalne źródło kłopotów, jeśli zostanie pozostawiony bez odpowiedniej uwagi. Dlatego planując montaż drzwi, od razu zarezerwujcie czas i budżet na materiały niezbędne do kompleksowego wykończenia – to pieniądze wydane mądrze.
Wypełnianie szczelin między ościeżnicą a ścianą: Wybór materiału
Pierwszym kluczowym krokiem po mechanicznym osadzeniu ościeżnicy w otworze drzwiowym, czy to na kotwach, dyblach, czy ramie rozporowej, jest szczelne wypełnienie przestrzeni między nią a murem. Tę misję najlepiej powierzyć pianom montażowym, które są do tego celu wręcz stworzone. Nie ma co kombinować z zaprawą czy gipsem na tym etapie – pianka to materiał, który zapewni zarówno izolację, jak i elastyczne podparcie dla ościeżnicy, niezbędne do jej stabilizacji i pochłaniania ewentualnych, minimalnych ruchów konstrukcji budynku. Myślcie o tym jak o kluczowym elemencie konstrukcji, który utrwala i uszczelnia całość.
Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów pian montażowych, ale przy drzwiach wewnętrznych bezwzględnie poleca się użycie pianki niskoprężnej. Czym się różni od standardowej? Przede wszystkim siłą rozprężania podczas utwardzania. Pianka niskoprężna, jak sama nazwa wskazuje, rozszerza się w znacznie mniejszym stopniu, co minimalizuje ryzyko wypaczenia delikatnej konstrukcji ościeżnicy pod wpływem naporu schnącej piany. Zastosowanie zbyt silnej pianki to jak próba upchnięcia gigantycznego słonia do małego pokoju – coś musi pęknąć, a najczęściej cierpi na tym prostoliniowość ościeżnicy, co prowadzi do problemów z prawidłowym zamykaniem i regulacją drzwi.
Piankę montażową aplikuje się po uprzednim delikatnym zwilżeniu powierzchni muru i ościeżnicy – zwiększa to przyczepność i wspomaga proces utwardzania. Wypełnianie powinno odbywać się po całym obwodzie ościeżnicy, dbając o równomierne rozłożenie materiału w szczelinie. Standardowe puszki pianki mają pojemność 500 ml lub 750 ml i potrafią wypełnić sporo metrów bieżących szczeliny, w zależności od jej szerokości. Orientacyjnie, puszka 750 ml może wystarczyć na wypełnienie szczelin przy 2-3 standardowych drzwiach wewnętrznych (w zależności od szerokości szczeliny, np. 1-3 cm).
Po aplikacji pianki, konieczne jest odczekanie odpowiedniego czasu na jej całkowite utwardzenie. Ten czas jest zazwyczaj podany na opakowaniu produktu i może wynosić od kilku do kilkunastu godzin, w zależności od warunków panujących w pomieszczeniu (temperatura, wilgotność). Cierpliwość jest tu cnotą – pośpiech i próba wcześniejszego usunięcia nadmiaru pianki mogą zaburzyć proces utwardzania i osłabić spojeńie. Dobrej jakości pianka montażowa niskoprężna to koszt rzędu 30-50 PLN za puszkę, co jest niewielką inwestycją w stosunku do benefitów jakie zapewnia.
Kiedy pianka jest już całkowicie utwardzona, można przystąpić do usunięcia jej nadmiaru. Najlepiej zrobić to za pomocą ostrego nożyka technicznego lub specjalistycznego noża do cięcia piany. Cięcie powinno być wykonane równo z płaszczyzną ściany i ościeżnicy, aby stworzyć gładką powierzchnię pod kolejne etapy wykończenia. Zwróćcie uwagę, żeby nie wycinać pianki zbyt głęboko, pozostawiając jej odpowiednią warstwę w szczelinie – to ona pełni funkcję izolacyjną i stabilizującą.
Po usunięciu nadmiaru pianki, powierzchnia szczeliny może wymagać dalszej obróbki, zwłaszcza jeśli planujecie pomalować ścianę lub bezpośrednio przylegającą do szczeliny powierzchnię ościeżnicy. Mniejsze ubytki i nierówności można wyrównać akrylem budowlanym lub gipsem szpachlowym. Akryl jest elastyczniejszy i świetnie sprawdza się w miejscach styku różnych materiałów, minimalizując ryzyko pęknięć przy drobnych ruchach konstrukcji. Tuba akrylu to koszt 5-15 PLN i łatwo się go aplikuje za pomocą pistoletu do uszczelniaczy.
W przypadku szerszych szczelin, gdzie konieczne było większe wypełnienie, lub gdy chcemy uzyskać idealnie gładką powierzchnię przed malowaniem, zastosowanie gipsu szpachlowego może być bardziej odpowiednie. Gips pozwala na budowanie większych warstw i łatwiej go szlifować po wyschnięciu. Koszt opakowania gipsu finiszowego (np. 5kg) to ok. 20-40 PLN, wystarczający na obrobienie wielu otworów drzwiowych.
Decydując się na gips lub akryl, pamiętajcie o starannym wyrównaniu masy i wygładzeniu powierzchni przed jej całkowitym wyschnięciem. Wilgotną ściereczką lub pacą można usunąć nadmiar materiału i zatrzeć powierzchnię, uzyskując jednolite przejście między ścianą a ościeżnicą. Następnie, po wyschnięciu (czas schnięcia zależy od produktu i grubości warstwy), powierzchnię gipsu można delikatnie przeszlifować drobnoziarnistym papierem ściernym, aby była idealnie gładka i gotowa do malowania.
Niektórzy preferują pomalowanie obszaru szczeliny przed zamontowaniem listew maskujących, inni robią to po ich instalacji. Decyzja zależy od typu listew i preferowanego sposobu wykończenia. Ważne jest, aby przygotowana powierzchnia była czysta, sucha i pozbawiona pyłu przed nałożeniem farby. Prawidłowe wypełnienie szczelin jest fundamentem nie tylko dla stabilności ościeżnicy, ale i dla estetyki kolejnego etapu – maskowania łączenia. Jeśli ten krok zostanie wykonany niepoprawnie, listwy maskujące mogą nie przylegać idealnie, a ewentualne braki w wypełnieniu mogą w przyszłości skutkować problemami z opadaniem skrzydła.
Szczeliny o szerokości powyżej 5 cm mogą wymagać zastosowania dodatkowych materiałów wspierających, takich jak taśma dylatacyjna czy cienkie paski styropianu, przed aplikacją pianki, aby ograniczyć jej zużycie i zapewnić stabilniejsze wypełnienie. Zawsze czytajcie instrukcje producenta na opakowaniu pianki, ponieważ mogą się różnić zalecenia dotyczące aplikacji i utwardzania w zależności od konkretnego produktu.
Cały proces wypełniania, od aplikacji pianki po wyrównanie i przygotowanie pod malowanie, zajmuje zazwyczaj kilka godzin aktywnej pracy na jedną parę drzwi, rozłożonej w czasie z uwzględnieniem etapów schnięcia materiałów. Koszt materiałów jest minimalny w porównaniu do satysfakcji z dobrze wykonanej pracy i uniknięcia problemów w przyszłości. Niskoprężna pianka montażowa, akryl lub gips – te podstawowe materiały to Wasi sojusznicy w walce o idealnie wykończone drzwi.
Wykonanie tego etapu starannie i zgodnie ze sztuką budowlaną, z wykorzystaniem odpowiednich materiałów takich jak pianka niskoprężna, zapewnia nie tylko stabilność osadzonych drzwi, ale stanowi solidną bazę pod estetyczne maskowanie połączenia. Bez tego, nawet najpiękniejsze listwy wykończeniowe nie zakryją wszystkich niedoskonałości i braków funkcjonalnych.
Maskowanie łączenia: Jakie listwy wykończeniowe zastosować?
Po szczelnym wypełnieniu przestrzeni między ościeżnicą a murem i odpowiednim przygotowaniu powierzchni, nadszedł czas na wizualne domknięcie całości – estetyczne zamaskowanie tego łączenia. To etap, w którym drzwi wewnętrzne zyskują swoje ostateczne "ubranie", ukrywające wszelkie techniczne szczegóły montażu. Główną rolę odgrywają tu różnego rodzaju listwy wykończeniowe.
Najpopularniejszym rozwiązaniem, szczególnie w przypadku nowoczesnych ościeżnic regulowanych, są listwy opaskowe, często stanowiące integralną część zestawu drzwiowego. Ościeżnica regulowana jest projektowana tak, aby obejmować mur po obu stronach, a dołączone do niej listwy opaskowe nachodzą na ścianę, tworząc jednolitą, estetyczną ramę dookoła otworu drzwiowego. Te listwy mają zazwyczaj stałą szerokość (np. 60, 80, 100 mm) i dopasowane są do koloru i materiału ościeżnicy, tworząc spójną całość. Montaż tych listew jest zazwyczaj prosty i odbywa się za pomocą systemowych zaczepów lub kleju montażowego.
Przy ościeżnicach stałych, które nie obejmują całej grubości muru (na przykład osadzone w grubej ścianie, którą następnie licuje się tynkiem lub płytą G-K), wybór listew wykończeniowych jest szerszy i daje większą swobodę aranżacyjną. W takim przypadku maskowanie łączenia między ościeżnicą a płaszczyzną ściany wymaga zastosowania listew, które dopasują się do specyfiki miejsca montażu. Dostępne są listwy o różnych profilach, rozmiarach i materiałach wykonania.
Do najprostszych i najmniejszych form listew maskujących należą ćwierćwałki. To niewielkie listwy o przekroju ćwiartki okręgu lub zbliżonym, idealnie nadające się do maskowania bardzo wąskich szczelin lub użycia w trudnodostępnych miejscach. Mają zazwyczaj szerokość 1-2 cm i stosuje się je głównie tam, gdzie większa listwa by się nie zmieściła lub wyglądałaby nieproporcjonalnie. Ćwierćwałki można zastosować na przykład przy osadzeniu ościeżnicy bardzo blisko narożnika ściany.
Szersze listwy wykończeniowe o różnych profilach (płaskie, profilowane, z zaokrąglonymi krawędziami) stosuje się do obróbki ościeżnicy od strony licującej się ze ścianą. Ich szerokość (np. 3 cm, 5 cm, 7 cm) zależy od wielkości szczeliny do zamaskowania oraz pożądanego efektu wizualnego. Im szersza listwa, tym mocniej zaznaczona rama wokół drzwi. Te listwy mogą być wykonane z drewna (sosna, dąb, listwy lakierowane), MDF (często pokryte folią lub lakierowane) lub PVC (trwałe i odporne na wilgoć, ale mniej estetyczne w droższych aranżacjach).
Wybór materiału listew zależy od stylu wnętrza, materiału ościeżnicy oraz budżetu. Drewniane listwy są trwałe i można je malować na dowolny kolor, ale wymagają konserwacji. Listwy z MDF są tańsze i łatwiej dostępne w szerokiej gamie kolorów i wzorów, ale są wrażliwe na wilgoć. Listwy PVC są najtańsze i odporne na wilgoć, ale mogą wyglądać mniej prestiżowo. Cena listew wykończeniowych waha się znacznie, od kilku do kilkudziesięciu złotych za metr bieżący (np. listwa MDF o szerokości 5cm to koszt ok. 10-20 PLN/mb, drewniana ok. 20-40 PLN/mb).
Montaż listew maskujących odbywa się zazwyczaj na klej montażowy. Klej ten zapewnia mocne i trwałe połączenie listwy ze ścianą i/lub ościeżnicą, bez widocznych mocowań mechanicznych. Ważne jest, aby powierzchnia, do której listwy są przyklejane, była czysta, sucha i stabilna (dlatego tak istotne jest wcześniejsze prawidłowe wykończenie obszaru szczeliny). Klej montażowy w tubie kosztuje ok. 10-30 PLN i jedna tuba wystarcza zazwyczaj na kilka kompletów drzwi.
Docinanie listew pod kątem 45 stopni, aby tworzyły estetyczne ramy w narożnikach, wymaga precyzji i odpowiedniego narzędzia – skrzynki uciosowej i piły ręcznej, lub pilarki ukosowej. Błędnie docięte listwy będą miały widoczne szpary na łączeniach, psując cały efekt. W przypadku listew systemowych do ościeżnic regulowanych, sposób docinania i montażu jest zazwyczaj opisany w instrukcji producenta i bywa uproszczony.
Alternatywnym rozwiązaniem, które nie wymaga zastosowania listew maskujących, jest zabudowa ościeżnicy płytami gipsowo-kartonowymi i następnie zatynkowanie lub zaszpachlowanie całości na równo ze ścianą. Metoda ta jest bardziej czasochłonna i wymaga większej precyzji, ale pozwala uzyskać minimalistyczny, bezramowy efekt wokół drzwi. Często stosuje się ją przy drzwiach ukrytych, które licują się ze ścianą.
Montaż listew wykończeniowych, choć pozornie prosty, wymaga dokładności i staranności. Docięcie listew na odpowiednią długość i kąt, równomierne rozprowadzenie kleju montażowego i mocne dociskanie listew do powierzchni to klucz do sukcesu. Czas potrzebny na montaż listew przy jednych drzwiach to zazwyczaj 1.5-3 godziny, w zależności od wprawy i typu listew.
Nie zapomnijcie o drobnym wykończeniu po montażu listew. Szczeliny między listwą a ścianą, powstałe na przykład z powodu nierówności tynku, można zamaskować elastycznym akrylem budowlanym w kolorze ściany. Dzięki temu połączenie będzie wyglądać schludnie i profesjonalnie. Małe ilości akrylu nakłada się delikatnie, a następnie wygładza wilgotnym palcem lub szpachelką.
Listwy maskujące pełnią nie tylko funkcję estetyczną, ale częściowo chronią krawędź muru przy ościeżnicy przed uszkodzeniem. Ich wybór powinien być przemyślany pod kątem stylu wnętrza i kolorystyki drzwi. Odpowiednio dobrana listwa potrafi odmienić wygląd nawet standardowych drzwi i podnieść odbiór wizualny całego pomieszczenia. To swego rodzaju "biżuteria" dla drzwi, która dopełnia całość.
Podsumowując, maskowanie łączenia przy drzwiach wewnętrznych to kluczowy krok estetyczny, najczęściej realizowany przy użyciu listew opaskowych (do ościeżnic regulowanych) lub różnych rodzajów listew wykończeniowych (do ościeżnic stałych), takich jak ćwierćwałki czy listwy płaskie. Wybór materiału, profilu i koloru listew ma ogromne znaczenie dla końcowego efektu wizualnego. Dobór listew wykończeniowych to decyzja wpływająca bezpośrednio na to, jak ostatecznie zaprezentują się nasze drzwi i przylegające ściany.
Zawsze kupujcie listwy z niewielkim zapasem (np. o 10-15% więcej niż wynika z prostego obmiaru), ponieważ zawsze może zdarzyć się błąd podczas docinania, zwłaszcza przy skomplikowanych narożnikach. Lepsze mieć trochę zapasu niż wstrzymywać pracę z powodu braku kilku centymetrów materiału.
Na koniec, pomyślcie o pomalowaniu listew (jeśli są surowe) lub o drobnych retuszach farbą po montażu. Czasem, mimo najlepszych starań, na listwach pojawią się drobne zabrudzenia czy otarcia podczas montażu. Szybki retusz pozwala na osiągnięcie perfekcyjnego wykończenia.
Stosowanie listew maskujących jest standardem w polskim budownictwie i wykończeniach, ponieważ jest to skuteczny i relatywnie prosty sposób na osiągnięcie estetycznego efektu. Istnieje szeroka gama produktów, dzięki czemu każdy może znaleźć rozwiązanie dopasowane do swoich potrzeb i stylu. Bez listew wykończeniowych, obszar wokół drzwi często wygląda "niedokończony", nawet po pomalowaniu ścian.
Oto przykład zastosowania Chart.js do wizualizacji przybliżonych kosztów materiałów na wykończenie jednej pary standardowych drzwi wewnętrznych, uwzględniając piankę, akryl i listwy maskujące (ceny materiałów mogą się różnić w zależności od producenta i sklepu):