Rozbiórka ściany z cegły: Ceny w 2025 roku

Marzysz o otwartej przestrzeni w mieszkaniu, chcesz połączyć kuchnię z salonem albo powiększyć łazienkę? Przebudowa często zaczyna się od myśli: "jakby tu pozbyć się tej ściany...". Zanim jednak chwycisz za młot, stajesz przed kluczowym pytaniem dotyczącym przedsięwzięcia takiego jak rozbiórka ściany z cegły cena, która w rzeczywistości jest złożoną wypadkową wielu czynników. W skrócie, koszt wyburzenia ściany z cegły zależy głównie od jej rodzaju i grubości, a także kosztów utylizacji gruzu.

Patrząc na koszty rozbiórki różnych typów ścian, widać wyraźnie pewne zależności. Przykładowo, lekka ściana działowa z płyty gipsowej, osadzona na stalowym stelażu, to relatywnie proste zadanie dla ekipy, co znajduje odzwierciedlenie w cenie.

Jak widać w danych, wyburzenie ściany działowej z cegły czy bloczków z betonu komórkowego kosztuje wyraźnie więcej na metr kwadratowy niż praca z popularnym karton-gipsem. Ta różnica wynika bezpośrednio z fizyki i logistyki.

Materiały murowane są gęstsze, twardsze i wymagają użycia cięższego sprzętu wyburzeniowego, takiego jak młoty udarowe, co generuje nie tylko wyższe koszty pracy, ale także znacznie większą ilość gruzu. A gruz, proszę Państwa, to kolejny rozdział w kosztorysie tej przygody z burzeniem.

Rodzaj ściany: Działowa czy nośna?

Decydując się na wyburzenie ściany w mieszkaniu, pierwszym i absolutnie kluczowym pytaniem jest: czy to ściana działowa, czy może konstrukcja nośna? Ta podstawowa kategoria wpływa diametralnie nie tylko na cenę usługi, ale także na całą procedurę, bezpieczeństwo i wymagane formalności prawne.

Ściany działowe mają za zadanie jedynie dzielić przestrzeń na mniejsze pomieszczenia, nie przejmując obciążeń ze stropów czy wyższych kondygnacji. Są zazwyczaj cieńsze, zbudowane z lżejszych materiałów i ich usunięcie jest technicznie prostsze, choć wciąż wymaga odpowiedniego sprzętu i wiedzy.

Ściany nośne to fundament strukturalny budynku; na nich opiera się ciężar całej konstrukcji powyżej. Ich wyburzenie lub nawet wykonanie w nich większych otworów bez odpowiedniego przygotowania i zabezpieczenia może prowadzić do katastrofy budowlanej, zagrażającej życiu i zdrowiu mieszkańców, a także skutkującej poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi.

Prace przy ścianie działowej z cegły, mimo że generują sporo pyłu i wymagają użycia elektronarzędzi, są zazwyczaj stosunkowo szybkie do przeprowadzenia dla doświadczonej ekipy. Materiał twardszy niż płyta G-K czy lekki beton komórkowy sprawia, że robota jest bardziej żmudna i hałaśliwa, ale zazwyczaj nie ingeruje w kluczową strukturę budynku.

Przy ścianie nośnej sprawa wygląda zupełnie inaczej. Tutaj nie wystarczy chcieć się jej pozbyć. Każda ingerencja w ścianę nośną wymaga pozyskania zgody na rozbiórkę lub przebudowę od właściwego organu architektoniczno-budowlanego, co jest poprzedzone koniecznością zlecenia ekspertyzy technicznej uprawnionemu inżynierowi budownictwa.

Inżynier oceni, czy planowana zmiana jest w ogóle możliwa, zaprojektuje niezbędne wzmocnienia (np. stalowe belki, podciągi), które przejmą obciążenie po usuniętej części ściany. Koszt takiej ekspertyzy i projektu wzmocnień to dodatkowa, niemała pozycja w budżecie, często wynosząca od kilkuset do kilku tysięcy złotych, zależnie od skomplikowania i lokalizacji.

Samo fizyczne usunięcie części ściany nośnej jest wielokrotnie bardziej skomplikowane niż wyburzenie ściany działowej z cegły. Wymaga starannego, często etapowego podparcia konstrukcji powyżej, pracy z precyzją i użyciem specjalistycznego sprzętu minimalizującego wstrząsy. Błąd w tej fazie może mieć tragiczne konsekwencje.

Stawki za metr kwadratowy przy wyburzeniu ściany nośnej są z tego powodu znacznie wyższe – mogą się wahać od kilkuset do nawet ponad tysiąca złotych za m², nie wliczając w to kosztów ekspertyz, projektu, wzmocnień i pozwolenia. Mówimy tu o innej lidze cenowej i innej skali odpowiedzialności.

"Eksperymentowanie" ze ścianą nośną bez wiedzy i pozwoleń to igranie z ogniem. Pomijając zagrożenie zawaleniem, brak wymaganej dokumentacji i samowola budowlana wiążą się z nakazem przywrócenia stanu poprzedniego, wysokimi grzywnami, a nawet odpowiedzialnością karną w przypadku, gdy wskutek naszych działań ucierpią inne osoby lub konstrukcja budynku. Taka oszczędność to pozorna oszczędność.

Przykład z życia: Para w jednym z poznańskich bloków postanowiła samodzielnie powiększyć pokój, wybijając otwór w ścianie, którą "na oko" uznali za działową. Okazało się, że była to ściana nośna, a ich prace naruszyły stabilność budynku, co doprowadziło do pęknięć w mieszkaniach sąsiadów i konieczności przeprowadzenia kosztownych napraw na koszt nieświadomych inwestorów, którzy dodatkowo zapłacili kary i ponieśli koszty sądowe.

Dlatego kluczowym, pierwszym krokiem przed planowaniem wyburzenia ściany z cegły jest bezwzględne ustalenie jej statusu – czy jest działowa, czy nośna. Architekt lub inżynier na podstawie planów budynku i oględzin na miejscu potrafi to szybko określić i doradzić dalsze postępowanie. Inwestowanie w tę wiedzę na początku to najlepsza inwestycja w bezpieczeństwo i przewidywalność kosztów.

Ściana działowa z cegły jest wyzwaniem pod kątem fizycznej pracy i logistyki związanej z gruzem, ale nie stanowi strukturalnego zagrożenia dla całego budynku (chyba że jest elementem, na którym opiera się np. sufit podwieszany czy instalacje). Można do jej wyburzenia podejść po prostu jak do cięższej pracy remontowej.

Z kolei ściana nośna z cegły, choć na pierwszy rzut oka może wyglądać podobnie, wymaga zupełnie innego podejścia, zaczynając od dokumentacji i ekspertyz, a kończąc na skrajnie ostrożnym wykonaniu prac. Rozbiórka ściany konstrukcyjnej to już poważna operacja inżynierska, a nie tylko demontaż.

Podsumowując, rodzaj ściany to czynnik numer jeden w kalkulacji kosztów i planowaniu całego procesu wyburzenia. Lekka, działowa ceglana ściana to koszt liczony w dziesiątkach złotych za m² plus gruz, ciężka, nośna ceglana przegroda to setki, a nawet tysiące złotych za m² (wliczając wszystko), ryzyko prawne i techniczne, oraz znacznie dłuższy czas realizacji związany z formalnościami i skomplikowaniem prac fizycznych.

Każdy metr kwadratowy ściany nośnej to nie tylko metr pracy robotnika, ale też metr odpowiedzialności inżyniera, koszt stali do wzmocnień, opłaty urzędowe i nerwy związane z czekaniem na zgodę. To kompleksowy projekt, którego szacunkowe koszty są trudne do porównania z prostym wyburzeniem działówki, nawet tej murowanej.

Przy ścianach działowych z cegły liczy się przede wszystkim grubość muru, gęstość spoin, twardość samej cegły oraz łatwość dostępu dla pracowników i sprzętu. Cienkie ścianki 6-8 cm są szybsze do usunięcia niż klasyczne mury na "jedną cegłę" (ok. 12-15 cm) czy starsze mury na "półtorej cegły" (ok. 25-30 cm), co naturalnie wpływa na wycenę za m².

Mur na "półtorej cegły" generuje również znacznie większą ilość gruzu na metr kwadratowy niż mur 12-centymetrowy, co automatycznie przekłada się na wyższe koszty związane z odpadami budowlanymi, które omówimy szerzej w kolejnym rozdziale. Objętość gruzu rośnie wykładniczo wraz z grubością ściany.

Nie bez znaczenia jest także wiek muru. Stara cegła, spojona twardą zaprawą wapienno-cementową, może być znacznie trudniejsza do rozebrania niż mur wzniesiony z nowszych materiałów i spoin. Czasem stare spoiny są tak twarde, że cegła kruszy się przed zaprawą, co wydłuża pracę i zwiększa wysiłek.

Technologia wykonania prac przy ścianie działowej z cegły również ma znaczenie. Użycie dużych młotów udarowych jest szybkie, ale generuje ogromne ilości pyłu i wibracji, co może być problematyczne w zamieszkanych budynkach. Metody cichsze i mniej inwazyjne (np. cięcie betonu) są znacznie droższe.

Doświadczona ekipa potrafi ocenić stan techniczny ściany, przewidzieć potencjalne trudności (np. ukryte zbrojenia, nietypowe spoiny) i wybrać optymalną metodę pracy. To, ile kosztuje wyburzenie ściany z cegły w mieszkaniu, zależy w dużej mierze od tego, jak szybko i sprawnie zespół jest w stanie wykonać fizyczną część pracy, minimalizując przy tym szkody.

Niektórzy zastanawiają się, czy ściany z cegły dziurawki lub kratówki są łatwiejsze do wyburzenia niż z cegły pełnej. Generalnie tak – są lżejsze, a ich struktura ułatwia kruszenie. Jednak wciąż są to materiały murowane, wymagające podobnego sprzętu co cegła pełna i generujące znaczną objętość gruzu. Różnica w cenie za m² między tymi typami cegieł, przy tej samej grubości ściany, zazwyczaj nie jest dramatycznie duża.

Podsumowując ten obszerny rozdział, kluczowa różnica w cenie i procedurze rozbiórki ściany z cegły cena leży w rozróżnieniu między funkcją działową a nośną. Choć wyburzenie działówki z cegły jest droższe od innych działówek, blednie przy kosztach i skomplikowaniu prac przy ścianach nośnych, gdzie dochodzą formalności, projekty i wzmocnienia.

Koszty wywozu gruzu i odpadów po rozbiórce

Gdy ściana z cegły legnie w gruzach (dosłownie), praca ekipy wcale się nie kończy, a koszty wciąż rosną. Jedną z największych, często niedoszacowanych pozycji w kosztorysie wyburzenia jest koszt wywozu gruzu i utylizacji wszystkich odpadów pobudowlanych. To stały element każdej takiej usługi, niezależnie od tego, czy zburzyliśmy działówkę, czy nośną, ale skala kosztów jest bezpośrednio proporcjonalna do ilości materiału do usunięcia.

Przyjmuje się, że rozbiórka metra kwadratowego ściany z cegły o grubości 12 cm (tzw. "jedna cegła") generuje około 0,15 do 0,20 metra sześciennego samego gruzu ceglanego, ważącego nawet 200-300 kg. Im grubszy mur, tym więcej materiału i tym większa waga do wyniesienia i wywiezienia.

Wywóz gruzu odbywa się zazwyczaj przy użyciu specjalnych kontenerów (tzw. skipów) o różnej pojemności – od małych 2-3 m³ do dużych 7-10 m³ i więcej. Cena wynajmu takiego kontenera i jego wywozu na legalne wysypisko lub sortownię zależy od jego wielkości, lokalizacji (ceny w dużych miastach są zazwyczaj wyższe) i regionu kraju.

Orientacyjne ceny za wynajem kontenera 7 m³ i jego wywóz mogą wahać się od 600 do nawet 1200 złotych. Mniejsze kontenery są tańsze, ale przy większych rozbiórkach potrzeba ich więcej, co sumarycznie może być droższe. Koszt ten pokrywa zarówno transport kontenera na miejsce, postawienie, odbiór wypełnionego, jak i opłatę za utylizację odpadów budowlanych na składowisku.

Należy pamiętać, że kontener na gruz powinien być zapełniany tylko czystym gruzem (cegły, beton, kamienie). Nie wolno mieszać go z innymi odpadami remontowymi, takimi jak styropian, papa, folie, plastiki czy drewno, ponieważ składowiska mają różne przepisy dotyczące sortowania, a zmieszane odpady są utylizowane w wyższych cenach lub nie są przyjmowane wcale.

Dodatkowym kosztem, często niezauważanym w podstawowych cennikach wyburzenia, jest praca ekipy polegająca na ręcznym wyniesieniu gruzu z mieszkania do podstawionego na zewnątrz kontenera. W budynkach bez windy, na wyższych piętrach, jest to bardzo ciężka i czasochłonna praca, która znacząco podnosi całkowity koszt wyburzenia.

Ekipa może wycenić wynoszenie gruzu osobno, np. licząc od kondygnacji, metra sześciennego, worka, lub doliczyć "ryczałt" do ceny wyburzenia za każdy m². Przykładowo, wyniesienie 1 m³ gruzu z trzeciego piętra bez windy może kosztować 100-200 złotych, a nawet więcej w zależności od warunków.

Załóżmy, że wyburzasz 10 m² ściany z cegły o grubości 12 cm na 4. piętrze bez windy. Wygenerujesz ok. 1,5-2,0 m³ gruzu. Koszt wyburzenia (ok. 80 zł/m²) to 800 zł. Koszt wyniesienia 2 m³ gruzu z 4. piętra może wynieść 400-800 zł. Koszt wynajmu kontenera 3-4 m³ i jego wywóz (jeśli starczy) to 500-800 zł. Całość szybko przekracza 1700 zł, a sama robocizna rozbiórki to tylko jej część.

W miastach, gdzie postawienie kontenera na ulicy wymaga zgody zarządcy drogi lub spółdzielni, dochodzą również opłaty za zajęcie pasa ruchu lub terenu. Te opłaty, choć zwykle niewielkie (kilka-kilkanaście złotych za dzień), w przypadku dłuższych prac mogą się sumować.

Inną opcją wywozu gruzu jest zamawianie specjalistycznych worków typu "big bag" o pojemności ok. 1-1,5 m³, które są zabierane przez samochody z HDS (żurawiem). Ta opcja sprawdza się w ciasnych miejscach, gdzie trudno wjechać dużym kontenerem. Koszt wywozu jednego big baga to zazwyczaj kilkaset złotych.

Niektóre firmy oferują rozliczenie kosztów gruzu na podstawie jego wagi (ceny za tonę gruzu na składowisku), a nie objętości. W tym przypadku kluczowe jest dokładne zważenie odpadów. To rozwiązanie może być bardziej precyzyjne, ale wymaga dostępu do wagi lub polegania na ważeniu na składowisku, co może generować dodatkowe koszty transportu.

Ceny za tonę gruzu na składowisku mogą się wahać od 50 do 150 zł, w zależności od lokalizacji i przepisów. Doliczając do tego koszty transportu, obsługa gruzu staje się znaczącą składową całkowitego kosztu rozbiórki ściany z cegły cena.

Historia opowiadana przez jednego z fachowców: "Zdarzyło mi się kiedyś, że klient 'zapomniał' wspomnieć, że mieszkanie jest na 7. piętrze w kamienicy bez windy, z wąskimi schodami. Wycena rozbiórki ściany była standardowa, ale wyniesienie tych kilkunastu kubików gruzu trwało dwa razy dłużej niż samo burzenie, a czterech chłopów było wykończonych. Nauczka na przyszłość: zawsze precyzyjnie pytać o dostępność!".

Koszty wywozu i utylizacji odpadów budowlanych po wyburzeniu ściany z cegły są nieodłącznym, a często zaskakująco wysokim elementem całkowitych kosztów pracy. Nigdy nie należy pomijać tej pozycji przy planowaniu budżetu. Pamiętajmy, że za niewłaściwą utylizację odpadów grożą kary finansowe, dlatego korzystanie z legalnych metod jest nie tylko obowiązkowe, ale i opłacalne w dłuższej perspektywie.

Ilość gruzu zależy bezpośrednio od objętości wyburzanego elementu, a więc od metrażu ściany i jej grubości. Ściana o grubości 25 cm (np. mur zewnętrzny w starym budownictwie, przerobiony na wewnętrzny) wygeneruje ponad dwukrotnie więcej gruzu na metr kwadratowy niż ściana 12 cm, co oczywiście podniesie koszty jego wywozu proporcjonalnie.

Dobrym zwyczajem jest ustalenie z ekipą rozbiórkową, czy cena usługi obejmuje wyniesienie gruzu do kontenera, czy tylko jego zgromadzenie w jednym miejscu w mieszkaniu. Ta druga opcja będzie tańsza w podstawowej wycenie robocizny, ale kosztem dodatkowego wysiłku i kosztu (jeśli wynajmiemy do tego oddzielną ekipę lub będziemy robić to sami) przy wynoszeniu.

Warto również dopytać firmę wynajmującą kontenery o maksymalną dopuszczalną wagę. Choć liczymy gruz w metrach sześciennych, składowiska rozliczają się najczęściej w tonach, a kontener ma swoją ładowność wagową. Zbyt ciężkie zapełnienie może skutkować dodatkowymi opłatami lub koniecznością odciążenia kontenera.

Podsumowując, cena wywozu odpadów budowlanych jest kluczową składową całkowitego kosztu rozbiórki ściany z cegły i należy ją uwzględnić od samego początku. Jest to stałym kosztem niezależnie od rodzaju zburzonej ściany (działowa/nośna), ale jej wysokość zależy ściśle od wygenerowanej ilości gruzu i logistyki jego usunięcia z miejsca prac.

Przewidzenie dokładnej ilości gruzu przed rozbiórką jest trudne, ale oszacowanie objętości wyburzanej ściany (długość x wysokość x grubość) i przyjęcie współczynnika spulchnienia materiału po rozbiórce (gruz zajmuje więcej miejsca niż mur) pozwala na w miarę realistyczne zaplanowanie zapotrzebowania na kontenery. Zwykle przyjmuje się, że 1 m³ muru z cegły daje ok. 1,2 - 1,5 m³ gruzu.

Inne czynniki wpływające na cenę rozbiórki ceglanej ściany

Poza fundamentalnym rozróżnieniem na ścianę działową i nośną oraz nieuniknionymi kosztami wywozu gruzu, istnieje cała masa innych, często pozornie drobnych czynników, które mogą znacząco wpłynąć na ostateczną cenę rozbiórki ściany z cegły cena.

Pierwszym z nich, poza oczywistym rodzajem ściany i jej grubością, jest stan techniczny muru i spoin. Stare ściany ceglane, spojone twardą jak skała zaprawą cementową lub silną wapienną z domieszkami, są znacznie trudniejsze i czasochłonne do rozebrania niż ściany murowane na nowszych, łatwiejszych do kruszenia zaprawach. Czasem wydłubanie pojedynczej cegły wymaga znacznie więcej siły i użycia lepszego sprzętu, co oczywiście podnosi kosztów pracy.

Drugi, niezwykle istotny aspekt to dostępność na placu budowy. Czy mieszkanie znajduje się na parterze z możliwością podjechania blisko kontenerem, czy może na wysokim piętrze w kamienicy bez windy, z wąskimi klatkami schodowymi i koniecznością parkowania w sporej odległości? Każdy metr, każda przeszkoda, każde schody oznaczają więcej czasu i wysiłku ekipy przy transporcie sprzętu na miejsce pracy i przede wszystkim przy wynoszeniu gruzu.

Wyobraźmy sobie wyburzenie 10m² ściany na 5. piętrze – to konieczność zniesienia setek, a nawet tysięcy kilogramów cegieł po schodach. Firmy doliczają znaczące opłaty za pracę na wyższych kondygnacjach bez udogodnień logistycznych. Czasem dolicza się 10-20 zł za metr kwadratowy lub metr sześcienny gruzu za każde piętro powyżej parteru.

Presence of installations within the wall is another critical factor. Hidden electrical conduits, water pipes, heating pipes, or ventilation ducts embedded in a brick wall must be professionally odłączone, zabezpeczone, and possibly rerouted *before* demolition begins. Failure to do so risks serious damage (zalanie, porażenie prądem), significant delays, and much higher overall costs associated with repairs and re-installation. Lokowanie instalacji wewnątrz ścian ceglanych było powszechną praktyką w starszym budownictwie, co stanowi dodatkowe wyzwanie i koszt.

Scope of required protection and dust control measures. Wyburzanie ściany z cegły, nawet niewielkiej, generuje ogromne ilości drobnego pyłu ceglanego i budowlanego. Jeśli prace odbywają się w zamieszkanym mieszkaniu, a nie w stanie surowym, konieczne jest staranne zabezpieczenie folią wszystkich pomieszczeń, mebli, okien, drzwi. To wymaga czasu i materiałów (folia, taśmy), co wlicza się w cenę usługi. Niektóre firmy oferują bardziej zaawansowane systemy odsysania pyłu, co jest droższe, ale znacznie ogranicza jego rozprzestrzenianie – usługa ta jest często wyceniana oddzielnie.

Znaczenie ma doświadczenie ekipy. Tańsza ekipa bez odpowiedniego doświadczenia i sprzętu może pracować wolniej, mniej efektywnie, generować więcej bałaganu, a nawet spowodować szkody w konstrukcji lub instalacjach. Droższa, wyspecjalizowana firma może wykonać pracę szybciej, czyściej i bezpieczniej, co w dłuższej perspektywie może okazać się bardziej opłacalne. "Kto tanio kupuje, ten dwa razy traci" – to powiedzenie często sprawdza się przy pracach rozbiórkowych.

Czynnikiem wpływającym na cenę może być także termin realizacji. Pilne zlecenia, wymagające pracy w przyspieszonym tempie lub w nietypowych godzinach (np. wieczorami, w weekendy, jeśli wspólnota mieszkaniowa zezwala), zazwyczaj wiążą się z doliczeniem opłat za ekspresową usługę.

Dodatkowe koszty mogą pojawić się, jeśli po wyburzeniu ściany konieczne będzie tymczasowe zabezpieczenie np. podłogi stropu od spodu, wykonanie gładzi na sąsiednich ścianach po usunięciu zniszczonych tynków, czy montaż prowizorycznej przegrody. Choć to już prace wykończeniowe, ich zakres bywa wliczony w kompleksową usługę "wyburzenie z porządkiem", co naturalnie podnosi cenę w porównaniu do samego "zburzenia i zostawienia gruzu".

Lokalne przepisy i ograniczenia. W niektórych miastach czy w obrębie określonych typów budynków (np. zabytkowe kamienice) mogą obowiązywać dodatkowe wymagania lub ograniczenia dotyczące prac wyburzeniowych, np. zakaz prac w określonych godzinach, konieczność uzgodnienia z konserwatorem zabytków (dla murów z lica, detali), czy dodatkowe wymogi bezpieczeństwa. Te aspekty mogą wpływać na czas i koszt realizacji.

Rodzaj tynku lub okładziny na ścianie. Choć pozornie mało istotne, usunięcie np. kilkuwarstwowego, grubego tynku wapiennego, boazerii czy płytek ceramicznych z rozbieranej ściany z cegły to dodatkowy etap pracy i kolejna porcja odpadów do usunięcia. Choć stanowi to niewielką część całkowitego kosztu w porównaniu do samej cegły, jest to element, który trzeba uwzględnić w planowaniu.

Stan podłóg i innych powierzchni w bezpośrednim sąsiedztwie. Konieczność wyjątkowo starannego zabezpieczenia zabytkowego parkietu lub świeżo wyremontowanej łazienki obok ściany z cegły przeznaczonej do rozbiórki wymaga większej ostrożności, więcej materiałów ochronnych i wolniejszego tempa pracy, co również może mieć wpływ na ostateczną wycenę.

Reasumując, ostateczna cena rozbiórki ściany z cegły cena to wynik sumy wielu składowych. Nie jest to tylko prosta cena za metr kwadratowy wyburzanego muru, ale kompleksowa kalkulacja uwzględniająca rodzaj i grubość ściany, konieczność uzyskania pozwoleń i wykonania projektów (przy ścianach nośnych), ilość i koszt wywozu gruzu, warunki lokalizacyjne i dostępność, obecność instalacji, zakres potrzebnych zabezpieczeń, doświadczenie wybranej ekipy oraz ewentualne dodatkowe prace czy wymagania formalne.

Dlatego przed zleceniem prac rozbiórkowych zawsze warto dokładnie omówić wszystkie te punkty z potencjalnym wykonawcą i poprosić o szczegółową wycenę. Dobry kosztorys powinien uwzględniać wszystkie wymienione czynniki, minimalizując ryzyko pojawienia się nieprzewidzianych kosztów w trakcie realizacji.

Orientacyjne koszty wyburzenia wybranych rodzajów ścian (na podstawie danych z rynku):